Co to jest lęk?
Lęk jest powszechnym zjawiskiem, to stany emocjonalne, które towarzyszą człowiekowi aż do okresu dojrzałości.
Niektóre z lęków stanowią część prawidłowego rozwoju psychospołecznego i są typowe dla określonych faz rozwojowych, a niektóre nie. Lęk pomaga dziecku w prawidłowej adaptacji do świata zewnętrznego. Ponadto pełni funkcje regulacyjne, dzięki którym m.in. dziecko sprawnie monitoruje własne zachowania odnosząc się do oczekiwań społecznych i kulturowych. Jednak nadmiernie nasilony lęk niejednokrotnie powstrzymuje dziecko przed badaniem otoczenia i w wyniku tego utrudnia stawanie się niezależnym.
Lęki nabierają szczególnie znaczenia w okresach, kiedy dziecko jest w stanie nierównowagi, kiedy doświadcza kryzysu rozwojowego. Są to okresy: 1,5; 2,5; 3,5; 4,5; 5,5 roku; 7, 9 lat. Okres równowagi przypada w wieku: 2, 3, 4, 5 lat, 6,5 roku oraz na 8, 10 lat. Wiek maksymalnej równowagi przypada na 2, 5 i 10 lat.
Oczywiście, jeśli mowa o konkretnych okresach rozwojowych i przedziałach wiekowych istotne, abyśmy spoglądali na dziecko, jako na indywidualną jednostkę. Oznacza to, że każde dziecko ma prawo do odstępstwa od określonego okresu. Przedziały wiekowe zostały określone w taki sposób ponieważ właśnie w tym czasie większość dzieci doświadcza w swoim rozwoju podobnych zmian.
Czego dotyczą lęki?
Lęki u dzieci mogą być zogniskowane na różnych przedmiotach, sytuacjach. Odczuwanie lęku jest zjawiskiem normalnym, a jego intensywność i liczba może być różna u różnych dzieci.
Najbardziej popularne lęki u dzieci dotyczą: w wieku 3 lat – spania (lęk przed spaniem): „boję się ciemności”, „proszę, nie wyłączaj światła”, 3,5 – robaków, 5,5 – dużych zwierząt, 6 – ludzi schowanych pod łóżkiem, 7 – duchy, włamywacze.
Okresy szczególnego występowania lęku
Wyraźny wpływ lęku na zachowanie dziecka przypada na okresy: 2.- 4. lata. Najczęściej przedmiotami lęku są konkretne sytuacje, przedmioty, zwierzęta. Wraz z dorastaniem dziecka zmienia się nasilenie lęku, tematyka wyobrażeń lękowych oraz bodźce, które wyzwalają uczucie lęku. U dzieci starszych – młodzieży lęki i obawy koncentrują się głównie na sytuacjach społecznych, szkolnych, zdrowia fizycznego.
Zaburzenia lękowe
Najbardziej powszechnym problemem zdrowia psychicznego są zaburzenia lękowe. Mogą być poddawane diagnozie i leczeniu (psychoterapia, psychoedukacja, metody samopomocowe). W niektórych sytuacjach niezbędna może być farmakoterapia. Szacuje się, że zaburzenia lękowe dotykają jednej na dziesięć osób.
Kiedy lęk jest na tyle intensywny, że utrudnia dziecku codzienne funkcjonowanie (unikanie określonych sytuacji, kontaktów z określonymi osobami, przedmiotami) mówimy o zaburzeniu lękowym. W konsekwencji zbyt nasilony lęk powstrzymuje dziecko przed rozwojem, bo poprzez unikanie różnych sytuacji, osób, przedmiotów, dziecko nie zbiera nowych doświadczeń.
Do zaburzeń lękowych spotykanych u dzieci i młodzieży należą: fobia społeczna, lęk uogólniony, lęk paniczny, agorafobia, fobie proste. Nie są to choroby specyficzne dla wieku dziecięcego. Często wpółwystępują z chorabami: ADHD, depresja, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw: natrętne myśli, natrętne czynności), zaburzenia zachowania.
Jak rozpoznać, że dziecko ma problem z lękiem?
Kiedy zauważasz, że
- dziecko nadmiernie obawia się i zamartwia pewnymi sytuacjami, rzeczami, osobami,
- ma trudność w panowaniu nad tym zamartwianiem się,
- jest w niepokoju, ma poczucie podenerwowania albo kresu wytrzymałości,
- łatwo się męczy,
- ma trudności z koncentracją lub pustkę w głowie,
- jest drażliwe,
- ma zbyt duże napięcie mięśniowe,
- ma zakłócony sen, przez co rozumie się (trudność z zasypianiem lub podtrzymanie snu albo sen niespokojny, niezadowalający),
warto skonsultować problemy dziecka ze specjalistą i sprawdzić, czy sposób reagowania dziecka jest adekwatny do napotykanych trudności.
Co może zrobić Rodzic w swoim zakresie?
Jeśli chcesz pomóc swojemu dziecku nie bagatelizuj problemu. Słuchaj go aktywnie i zaakceptuj uczucia dziecka, reaguj: „och”, „mmm”, itp. Wyraź zrozumienie dla przeżywanego lęku i życzliwość.
Spróbuj zamienić sytuację budzącą lęk w fantazję, bajkę dotyczącą lęku. Narysuj z dzieckiem symboliczny obraz lęku.
W przypadku lęku przed ciemnością, który szczególnie dotyczy dzieci w połowie 4 roku życia, niepokój można rozproszyć poprzez:
1. Zapalenie światła w przedpokoju.
2. Postawienie lampki nocnej na podłodze, dzięki czemu daje półmrok i nie rzucają się na ścianę straszące cienie elementów pokoju.
3. Naklejenie świecących obrazków na meble, drzwi.
4. Ok. 4 roku życia dziecko może trzymać elektryczną latarkę pod poduszką (stwarza dziecku możliwość zapalenia latarki, daje świadomość, że ją ma).
Lęk przed robakami: rodzic symbolicznie może strzepywać robaki.
Lęk przed zwierzętami: można przeganiać krzykiem „dzikie zwierzęta”.
Myślę sobie, że warto zaangażować wyobraźnię, posłuchać dziecka, wykazywać zainteresowanie i zrozumienie. Przede wszystkim dać poczucie bezpieczeństwa i poprzez zabawę inicjować dziecku sposoby poradzenia sobie z lękiem. Taki sposób działania może spowodować, że dziecko samo znajdzie najlepszy dla siebie sposób na poradzenie sobie z przeżywanym lękiem.
——————————————————————
Agnieszka Jaślikowska-Nowak
psycholog
(Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 7)
——————————————————————
Jeśli podoba Ci się wpis, polub go lub skomentuj na fb klikając /TUTAJ/
Śledź nas na Instagramie, klikając /TUTAJ/
